خطر پروژه تهديدسازي از ايران
چگونه تحولات داخلي و بين‌المللي يك‌سال گذشته باعث اتحاد غرب براي فشار عليه ايران شد
شهاب شهسواري
در روزها و هفته‌هاي اخير، هشدارهاي كارشناسان، تحليلگران و ديپلمات‌هاي پيشين در خصوص تلاش‌هاي مجموعه‌اي از قدرت‌هاي غربي و متحدان آنها براي معرفي كردن ايران به عنوان يك تهديد براي امنيت جهاني و مشروعيت‌زدايي از جمهوري اسلامي ايران در جامعه جهاني افزايش پيدا كرده است. در طول چهار ماه گذشته دولت‌هاي غربي در اتحادي كم‌سابقه مجموعه‌اي از اقدام‌ها را براي تحت فشار قرار دادن ايران انجام داده‌اند كه عرصه را بر سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران تنگ كنند. تحليلگران مجموعه‌اي از رخدادهاي يك‌سال گذشته را عامل تشديد‌كننده تنش در روابط ايران با قدرت‌هاي غربي توصيف مي‌كنند. بسياري از تحليلگران معتقدند كه ادعاي ارسال تجهيزات نظامي ايراني به روسيه براي استفاده در جنگ اوكراين، توقف مذاكرات احياي برجام و اعتراض‌هاي پاييز سال جاري در داخل كشور، عوامل اصلي تنش در روابط ايران و غرب هستند كه به شكل بي‌سابقه‌اي باعث تهديد جايگاه ايران در جامعه جهاني شده است. فرآيند اقدام‌هاي ديپلماتيك عليه ايران از آذرماه سال جاري و تصويب قطعنامه‌اي عليه ايران در شوراي حقوق بشر سازمان ملل متحد و تعيين يك كميته حقيقت‌ياب در زمينه ادعاهاي سركوب معترضان در كشور شروع شد، چند هفته بعد اعضاي كميسيون مقام زن سازمان ملل متحد به درخواست دولت‌هاي غربي به اخراج جمهوري اسلامي ايران از اين نهاد سازمان ملل متحد راي دادند، همزمان اتحاديه اروپا، نخستين بسته تحريم‌هاي خود را عليه جمهوري اسلامي ايران در ۷ سال گذشته به بهانه سركوب معترضان تصويب كرد، تحريم‌هايي كه با گذشت سه ماه به زودي قرار است پنجمين بسته آن هم توسط اروپايي‌ها مصوب شود. دولت‌هاي اروپايي و ايالات متحده امريكا به صورت مرتب اعلام مي‌كنند كه گفت‌وگوهاي احياي برجام ديگر در اولويت آنها قرار ندارد.
برگزاركنندگان كنفرانس امنيتي مونيخ كه معمولا از جمهوري اسلامي ايران به عنوان مهمان براي شركت در اين كنفرانس مهم بين‌المللي دعوت مي‌كردند، ماه گذشته اعلام كردند كه قصد ندارند در كنفرانس امسال از مقام‌هاي دولت‌هاي ايران و روسيه براي شركت در اين كنفرانس دعوت كنند، پيش از آن هم در مجمع جهاني اقتصادي داووس، نماينده‌اي از ايران دعوت نشده بود. در عوض در اين دو همايش از افرادي كه خود را رهبران اپوزيسيون جمهوري اسلامي ايران معرفي مي‌كنند براي گفت‌وگو و سخنراني دعوت شده بود.
عباس عراقچي، دبير شوراي راهبردي سياست خارجي اخيرا در گفت‌وگويي تلاش غرب براي «مشروعيت‌زدايي» از جمهوري اسلامي ايران را خطرناك توصيف كرده است و مي‌گويد: «آنها در تلاشند كه ايران را به عنوان يك تهديد و يك نظام غيرقابل قبول معرفي كنند. اين اثرات خود را در روابط خارجي ما مي‌گذارد و باعث كاهش همكاري‌هاي ما با كشورهاي ديگر مي‌شود؛ يعني فضايي را به وجود مي‌آورند كه كشورها براي همكاري با ايران ترديد پيدا كنند.»
معاون پيشين وزير امورخارجه ايران معتقد است: «ما نبايد اجازه دهيم اين فضا بيشتر از اين شكل بگيرد و در جهت كاهش اين فضا حركت كنيم؛ اين هم به ديپلماسي نياز دارد و هم به اتخاذ يكسري سياست‌هاي درست و هم سياست ديپلماسي رسانه‌اي و هم ديپلماسي عمومي مي‌خواهد. به هرحال نبايد اجازه دهيم اين‌طور مرتب عليه ما تظاهرات شود و مرتب پيام‌هايي داده شود. به‌رغم اينكه معتقدم جمهوري اسلامي قوي‌تر از اينهاست و بيدي نيست كه با اين بادها بلرزد، ولي به هرحال نبايد اجازه دهيم هزينه‌هاي آن بيشتر شود.»
براي بررسي وضعيت سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران، از تعدادي از ديپلمات‌هاي پيشين نظرخواهي كرديم. ابراهيم رحيم‌پور، معاون پيشين وزير امورخارجه جمهوري اسلامي ايران معتقد است در شرايطي كه دولت‌هاي غربي تلاش مي‌كنند ايران را در جامعه جهاني منزوي كنند، نمي‌توان به صورت يك‌باره شرق را جايگزين غرب كرد. ابوالقاسم دلفي، سفير پيشين جمهوري اسلامي ايران در فرانسه معتقد است كه تلاش دولت‌هاي غربي گرفتن اهرم‌هاي موثر ايران در سياست خارجي است. علي ماجدي، سفير پيشين جمهوري اسلامي ايران در آلمان معتقد است كه با انتخاب جو بايدن به عنوان رييس‌جمهور امريكا، شكاف ميان امريكا و اروپا پر شده و اتحاد بي‌سابقه‌اي براي فشار به ايران ايجاد شده است. جلال ساداتيان، سفير پيشين جمهوري اسلامي ايران در بريتانيا معتقد است كه غرب به رهبري امريكا به دنبال افزايش فشار به ايران تا اندازه‌اي است كه فرصت براندازي از داخل كشور را فراهم كند. قاسم محبعلي، مديركل پيشين آسياي غربي وزارت خارجه معتقد است كه منافع و امنيت كشورهاي متعددي در جهان با ايران در تعارض قرار گرفته است و ايران تا اين تعارض را برطرف نكند، نمي‌تواند از وضعيت بحران سياست خارج شود.